विश्वको सबैभन्दा ठूलो खोप ड्राइभ सुरू गरेको एक हप्ता भन्दा पनि कम समयमा, भारतले कोभिड १९ खोपका हजारौं निःशुल्क खुराक छिमेकी देशहरूलाई पठाएको छ जसलाई व्यापक रूपमा खोप कूटनीति भनेर वर्णन गरिएको छ ।
भारतको औषधि नियामकले कोभिसिल्डलाई हरिलो बत्ती दिएको छ । ब्रिटेनमा अक्सफोर्ड एस्ट्राजेनेका खोपको लागि स्थानीय नाम र कोभ्याक्सिन, फार्मा कम्पनी भरत बायोटेकले स्थानीय रूपमा बनाएको हो । भारत एक भ्याक्सिन पावरहाउस होः यसले विश्वका ६० खोपहरू बनाउँछ । त्यसोभए हामी भारतको खोपहरूको बारेमा के जान्दछौं ?
कोभ्याक्सिन कसरी काम गर्दछः
स्वदेशी सरकारले समर्थन गरेको खोप २४ वर्ष पुरानो खोप निर्माता भारत बायोटेकले विकास गरेको हो, जसमा १६ खोपको पोर्टफोलियो छ र १२३ देशहरूमा निर्यात हुन्छ। यो एक निष्क्रिय खोप हो जसको मतलब यो मारिएको कोरोनाभाइरसबाट बनेको हुन्छ, यसले शरीरमा इंजेक्सन गर्न सुरक्षित गर्दछ। भारत बायोटेकले कोरोनाभाइरसको नमूना प्रयोग गर्यो, जुन भारतको नेशनल ईन्स्टिच्युट विरोलोजी द्वारा पृथक गरिएको थियो । जब प्रशासित हुन्छ, प्रतिरक्षा कोषहरूले अझै पनि मृत भाइरस चिन्न सक्छन्, रोग प्रतिरोधात्मक प्रणालीलाई महामारीको भाइरस बिरूद्ध एन्टिबडीहरू बनाउन प्रेरित गर्दछ । दुई खुराक चार हप्ताको दूरीमा दिइन्छ। खोप २ से. देखि ८ से. मा भण्डारण गर्न सकिन्छ। भारत बायोटेक भन्छ योसँग कोभ्याक्सिनको २० करोड डोज भण्डार छ र यस वर्षको अन्त्यसम्म दुईवटा शहरमा ७०० करोड डोज बनाउने लक्ष्य राखेको छ ।
कोभ्याक्सिन वरिपरिको विवाद के हो ?
यो सबै सुरु भयो जब नियामकले भन्यो कि यो खोप आपतकालिन परिस्थितिमा प्रचुर सावधानीको रूपमा प्रयोग गर्न निषेध गरिएको छ, क्लिनिकल परीक्षण मोडमा, विशेष गरी उत्परिवर्ती तनावबाट संक्रमणको सन्दर्भमा । विज्ञहरू छक्क परे कि कसरी लाखौं कमजोर मानिसहरूले आकस्मिक प्रयोगको लागि खोप हटाइएको थियो, जबकि यसको परीक्षणहरू अझै भइरहेको थियो । दुबै निर्माता र औषधि नियामकले कोभाक्सिन “सुरक्षित छ र एक मजबूत प्रतिरक्षा प्रतिक्रिया प्रदान गर्दछू भने” ।
तर अखिल भारतीय ड्रग एक्शन नेटवर्कले भने, “अपूर्ण अध्ययन गरीएको खोप” लाई अनुमोदन गर्न वैज्ञानिक तर्कलाई बुझ्नका लागि चकित भए । यसले प्रभावकारिता डेटाको अभावबाट उत्पन्न गम्भिर चिन्ता रहेको बताएको छ।
भारत बायोटेकले अनुमोदनको पक्ष लिएको छ र भन्यो भारतीय क्लिनिकल परीक्षण कानूनले देशमा गम्भीर र ज्यान जोखिममा पर्ने बिरामीहरूको असीमित चिकित्सा आवश्यकताहरुको परीक्षणको दोस्रो चरण पछि लागुऔषधको प्रयोगको लागि छिटो आधिकारिक अनुमति दिएको छ । यसले फेब्रुअरीसम्म खोपका लागि प्रभावकारी डाटा उपलब्ध गराउने प्रतिबद्धता दिएको छ ।
कोभिसिल्टको बारेमा के हुन्छ ?
अक्सफोर्ड-एस्ट्राजेनेका खोप विश्वको सबैभन्दा ठूलो खोप निर्माता, भारतको सेरम इन्स्टिच्यूटद्वारा स्थानीय स्तरमा निर्माण गरिएको हो । यसले भन्छ कि यसले एक महिनामा ५० करोड भन्दा बढी खुराक उत्पादन गर्दछ । यो खोप, जसलाई कोभिल्ड भनिन्छ, चिम्पान्जीबाट सामान्य चिसो भाइरस (एडेनोभाइरस भनेर चिनिन्छ) को कमजोर संस्करणबाट बनिएको हो । यो कोरोनाभाइरस जस्तो देखिने गरी परिमार्जन गरिएको छ – यद्यपि यसले बिरामी हुन सक्दैन ।
जब खोप बिरामीमा इंजेक्स गरिन्छ, यसले प्रतिरक्षा प्रणालीलाई एंटीबडीहरू बनाउन सुरु गर्दछ र कुनै पनि कोरोनाभाइरस संक्रमणलाई आक्रमण गर्न प्राइमहरू दिन्छ ।
जब चार र १२ हप्ताको बिचमा दुई खुराक दिइन्छ । यो सुरक्षित रूपमा २ से. देखि ८ से. को तापमानमा भण्डार गर्न सकिन्छ, घरेलु फ्रिजको जस्तै, र डाक्टरको शल्यक्रिया जस्ता अवस्थित स्वास्थ्य सेवा सेटिंग्समा पुर्याउन सकिन्छ । यसले अरू खोपहरू भन्दा केही वितरण गर्न सजिलो बनाउँदछ । फाइजर(बायोटेकले विकसित गरेको जाब, जुन हाल धेरै देशहरूमा प्रशासित भइरहेको छ, –७० से. भण्डार गरिएको हुनुपर्छ र सीमित संख्यामा मात्र सार्न सकिन्छ – भारतमा एउटा विशेष चुनौती, जहाँ गर्मीको तापक्रम ५० से. डिग्रीसम्म पुग्न सक्छ ।
कोभिसिल्ट कत्तिको प्रभावकारी छ ?
अक्सफोर्ड(एस्ट्राजेनेका खोपको अन्तर्राष्ट्रिय क्लिनिकल परीक्षणहरूले देखाए कि जब मानिसहरूलाई आधा खुराक र त्यसपछि पूर्ण खुराक दिइन्छ, प्रभावकारिता ९० प्रतिशत मा पुग्यो । तर आधा खुराक, पूर्ण(खुराक विचार अनुमोदन गर्न पर्याप्त स्पष्ट डाटा थिएन ।
यद्यपि अप्रकाशित तथ्यांकले सुझाव दियो कि पहिलो र दोस्रो खुराकको बीचमा लामो दूरी राख्दा जाबको समग्र प्रभावकारिता बढ्छ ( एउटा उप(समूहमा यस खोपलाई यसरी दिइयो कि यो पहिलो खुराक पछि ७० प्रतिशत प्रभावकारी देखियो ।
भ्याक्सिनका भारतीय निर्माताहरू सीरम इन्स्टिच्यूट ९एसआईआई० काभिसिल्ट अत्यधिक प्रभावकारी र ब्राजिल र युनाइटेड किंगडमको चरण थर्ड परीक्षण डेटा द्वारा समर्थित रहेको बताउँछन् । क्लिनिकल परीक्षणहरू तीन चरणहरूको प्रक्रिया हो कि यो निर्धारण गर्न खोपले राम्रो प्रतिरक्षा प्रतिक्रिया उत्पन्न गर्छ र यसले कुनै अस्वीकार्य साइड(इफेक्टहरूलाई निम्त्याउँछ कि भनेर । तर बिरामीहरूको अधिकार समूह, अखिल भारतीय ड्रग एक्शन नेटवर्क भन्छ, यसको अनुमोदन चाँडो भयो किनकि निर्माताले भारतीयहरूमा खोपको ब्रिजिंग अध्ययन पूरा गरेको छैन ।
कम्पनीले भनेको छ कि यो फेब्रुअरीमा भारतमा भ्याक्सिनको ठूलो परीक्षण गर्ने प्रयास गर्ने छ । केही विज्ञहरू भन्छन् कि यो राम्रोसँग काम गर्ने छैन भन्ने शंका गर्ने कुनै कारण छैन, किनकि क्लिनिकल परीक्षणहरू पहिले नै सम्पन्न भएकाले विभिन्न उमेर र जातिहरू समावेश गर्दछ ।
कुन कुन देशहरूले भारतका खोपहरूका लागि साइन अप गर्दै छन् ?
केहि पहिलो खुराकहरू भुटान, माल्दिभ्स, बंगलादेश, नेपाल, म्यानमार र सेशेल्समा पहिले नै पठाइएको छ। केवल कोभिसिल्ड अहिलेसम्म निर्यात गरिएको छ ( केही उपहारको रूपमा र बाँकी सीरम र यी देशहरू बीच हस्ताक्षर गरिएका वाणिज्य सम्झौताको अनुरूप ।
भारतले यी देशहरूबाट नियामक अनुमति भएपछि श्रीलंका, अफगानिस्तान र मौरिससमा पनि डोज पठाउने योजना बनाइरहेको छ। यसले ब्राजिलमा कोभिसिल्ट खोपको ब्यापारिक निर्यात पनि क्लियर गरेको छ ।
परराष्ट्र मन्त्रालयले भनेका छन कि भारतले घरेलु आवश्यकताहरू र अन्तर्राष्ट्रिय माग र दायित्वहरूलाई ध्यान दिएर विश्वभर खोपहरू आपूर्ति गर्न जारी राख्नेछ ।
(बीबीसीबाट)
